Κείμενα των Αριστείδη Καλάργαλη, Στράτη Μυριβήλη, Μανόλη Αγγελίδη, Μανώλη Μελισσάρη, Φράνσις Σώντερς, Μιχάλη Μάτσα, Στρατή Μπουρνάζου, Αδαμαντίου Κοραή, Νίκου Χατζηνικολάου
Τοιχογραφία του Cerrero Barredo στον καθεδρικό ναό της πόλης Sao Felix do Araguaia (Βραζιλία).
«Φεμινιστικό» Πάσχα του 1915. Ο Αριστείδης Καλάργαλης μάς κάνει γνωστό ένα περιστατικό που συνέβη πριν εκατό χρόνια, το Πάσχα του 1915 σε ένα χωριό της Μυτιλήνης, περιστατικό που στάθηκε αφορμή για τον Στράτη Μυριβήλη να γράψει το χρονογράφημα του “Τα πάθη σου Χριστέ”. «Πριν εκατό χρόνια, το Πάσχα του 1915, δύο δασκάλες και η ειρηνοδίκης της φιλοπρόοδου κοινότητας Αγίας Παρασκευής Λέσβου παρακολούθησαν την ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής από τις θέσεις των ανδρών. Το γεγονός αυτό σκανδάλισε τους επιτρόπους της εκκλησίας, οι οποίοι προσπάθησαν να απομακρύνουν τις σουφραζέτες και έγινε θέμα στις τοπικές εφημερίδες […]Στην ίδια εφημερίδα εργάζεται, από τον Μάιο του 1914, ο Στράτης Μυριβήλης, όπου γράφει και χρονογραφήματα. Αφού διάβασε τις δημόσιες αντεγκλήσεις δημοσίευσε στις 5 Απριλίου 1915 το χρονογράφημά του «Τα πάθη σου Χριστέ», που δημοσιεύουμε στη συνέχεια.» «Αυτή είναι η υπόθεσις του επεισοδίου το οποίον εξόργισε τόσον πολύ τους «φιλοπρόοδους» της καλής Κοινότητος ώστε διεμαρτυρήθησαν εις τον Τύπον διά την οπισθοδρομικότητα των αγίων επιτρόπων, οι οποίοι πάλιν τόσο εθύμωσαν διά το δημοσίευμα ώστε εξέδωσαν αρχαιοπρεπές ανακοινωθέν το οποίον και πάλιν έστειλαν εις τον Τύπον, και διά του οποίου υπεδείκνυον εις το Κοινόν ότι αι τρεις εκείναι γυναίκες αι οποίαι ως αι Μυροφόροι επήγαν πάρα πολύ κοντά εις τον Επιτάφιον διά να τον θρηνήσουν ενώ ημπορούσαν θαυμάσια να το κάνουν πίσω από τα καφάσια, ήσαν ικαναί να κολάσουν όλον το μυστακοφόρον εκκλησίασμα, αποστέλλουσαι όλους συλλήβδην τους πιστούς εις ένα θεόρατον καζάνι του Σατανά διά να σιγοβράζωσιν εκεί μέχρι συντελείας αιώνων και μέχρι τελείου ξεζουμίσματος της αμαρτωλής ψυχής των.»
Οι πολιτικές της μεσότητας. Zητήματα κοινωνικής θεωρίας στην σημερινή κατάσταση και πολιτική συγκυρία από τον Μανόλη Αγγελίδη. «Ο Άνταμ Σμιθ στη Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων, ένα λιγότερο γνωστό έργο του, στα μέσα του 18ου αιώνα, ανέπτυξε μια επιχειρηματολογία με αναφορά στη σχέση των κοινωνικών συμφερόντων με τη δομή του πολιτικού συντάγματος. Σε αυτό το πλαίσιο υποστήριζε ότι οι διάφορες κοινωνικές ομάδες σε κάθε ανεξάρτητο κράτος διαθέτουν τις δικές τους επιμέρους εξουσίες, προνόμια και ασυλίες. Θεωρούσε επιπλέον ότι το κάθε άτομο ήταν κατά φυσικό τρόπο προσδεδεμένο στη δική του τάξη και ομάδα και η φιλοδοξία του ήταν να επεκτείνει ακριβώς αυτά το προνόμια και τις ασυλίες έναντι των άλλων ομάδων. Από αυτή ακριβώς τη χωριστική δομή υποστήριζε ότι ήταν εξαρτημένο το Σύνταγμα αυτού του κράτους.»
Ποινική δικαιοσύνη: πρώτα δικαιοσύνη και μετά ποινική. Εκκινώντας από το περιβόητο άρθρο Πανούση, ο Μ. Μελισσάρης παραθέτει σκέψεις περί παραβατικότητας και ποινικής καταστολής. «Το δίλημμα μεταξύ ποινικής καταστολής και αποποινικοποίησης δεν λύνεται τόσο εύκολα όσο υπαινίχθηκε ο κ. Πανούσης, δηλαδή με την τυπική και αυστηρή εφαρμογή του ποινικού δικαίου –ενδεχομένως και με τον πολλαπλασιασμό της ποινικής νομοθεσίας–, ανεξαρτήτως των συνθηκών στις οποίες εκδηλώνεται η παραβατικότητα και σε απόλυτη συμφωνία με την πρακτική του ποινικού λαϊκισμού. Η ποινική δικαιοσύνη είναι πρώτα δικαιοσύνη κι ύστερα ποινική.»
Ο Έρικ Χομπσμπάουμ και ο κόσμος των μυστικών υπηρεσιών της Βρετανίας. Με αφορμή την δημοσιοποίηση του φάκελου του Έρικ Χομπσμπάουμ από την ΜΙ5, η Φράνσις Σώντερς μας ξεναγεί στον βρετανικό αντικομμουνισμό και τις μυστικές υπηρεσίες την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. «Ο επίσημος βρετανικός αντικομουνισμός τράβηξε λιγότερο την προσοχή από τον αντίστοιχο αμερικανικό, με τους ιδρωκοπημένους, δύσοσμους μπουνταλάδες που κράδαιναν τις λίστες τους μπροστά στις κάμερες. Στη Βρετανία τα βήματα που έγιναν, με διακομματική συμφωνία, προϋπόθεταν ένα ηπιότερο πρόγραμμα μαζικού ελέγχου και μια βοηθητική διαδικασία, γνωστή ως «διαδικασία εξυγίανσης» με την οποία οι ύποπτοι δημόσιοι υπάλληλοι ή οι επιχειρήσεις που δούλευαν για απόρρητα κυβερνητικά έργα (εταιρείες της «Λίστας Χ»), απομακρύνονταν από τις θέσεις τους. Το πιο εκτεταμένο κοσκίνισμα, γνωστό και ως «πλήρης απολύμανση», περιελάμβανε ελέγχους τηλεφωνημάτων, άνοιγμα της αλληλογραφίας, εξέταση στο Ειδικό Τμήμα (Special Branch), φακέλωμα εργοδοτών και μια σειρά από αυτά που ο Κόρνουελ ονομάζει «επίπονες ανακρίσεις» του υπό παρακολούθηση ατόμου. Υπήρχαν δύο πιθανές εκβάσεις: περνάς ή κόβεσαι. Το να είσαι κομμουνιστής σήμαινε ότι κόβεσαι.»
Revolution Zendj: περί νομαδικής ουτοπίας. Σχολιασμός της ομότιτλης ταινίας από τον Μιχάλη Μάτσα. «Ο Τεγκούια αποφασίζει να κάνει μια ταινία για την επανάσταση εν έτει 2009, σε μια στιγμή που ξεσπούν επαναστάσεις διαδοχικά κατά μήκος της περιοχής που χαρτογραφεί στην ταινία του (οι σκηνές που απεικονίζουν το Ιράκ γυρίστηκαν στην Αίγυπτο και στην Αλγερία). Οι ήρωές του μεταλλάσσονται έτσι, άθελά, του σε «προφήτες» της επανάστασης, σαν τον Αλί Ιμπν Μουχάμαντ που οδήγησε τους σκλάβους στον ξεσηκωμό τους. Το νέο επαναστατικό υποκείμενο δεν μπορεί παρά να είναι νομαδικό: άστεγοι, εξόριστοι, μετανάστες, άνεργοι, αποκλεισμένοι. Σε ένα πλάνο της ταινίας, οι δύο πρωταγωνιστές, σαν μετα-γκονταρικοί ήρωες, διαβάζουν ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Ρενέ Σερέρ Pour un nouvel anarchisme. Εγώ θα κλείσω με ένα άλλο απόσπασμα του Σερέρ, που θεωρώ ότι συνοψίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια την ταινία: «Η ουτοπία δεν θα πρέπει να αναζητηθεί κάπου αλλού, αλλά εδώ και τώρα, παρούσα χωρίς να είναι ακόμα ενεργή, σε δυνητική κατάσταση».
O πόνος και το δίκαιο. Ο Κ. Μητσοτάκης, η Ντ. Μπακογιάννη και το νομοσχέδιο του Υπ. Δικαιοσύνης. O Στρατής Μπουρνάζος σκέφτεται ποια πρέπει να είναι στάση μας έναντι των τριών, όταν μιλάνε για την τρομοκρατία. Και απαντά: «Καταρχάς, με σεβασμό και συμπόνια. Όταν ενός παιδιού στα έντεκά του δολοφονείται ο πατέρας του, δεν δικαιούμαστε να προσπεράσουμε το βάρος του γεγονότος και του βιώματος. Ας μη σχετικοποιούμε τον πόνο. Στο κάτω κάτω, ποιοι είμαστε για να το κάνουμε;». Και συνεχίζει: «Μπορεί αυτός ο ανείπωτος πόνος να είναι επιχείρημα υπέρ ή κατά μιας ή άλλης πολιτικής; Επ’ ουδενί. Αν αύριο λ.χ. οι συγγενείς των θυμάτων πουν ότι συγχωρούν τους δολοφόνους, αυτό θα ήταν ένα σπουδαίο διάβημα προς την κοινωνία — θετικό ή αρνητικό, ας το κρίνει ο καθένας. Ωστόσο, δεν θα συνεπαγόταν την απελευθέρωση των καταδικασθέντων. Η θεσμοθέτηση διατάξεων δεν εξαρτάται από τη συχώρεση ή τη μη συχώρεση των θυμάτων και των απογόνων τους».
Διάλογος περί του εν Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός. Επίκαιρο λόγω των ημερών έργο του Αδαμάντιου Κοραή.
«Κ. Ο Επίσκοπος της Νύσσης Γρηγόριος, αδελφός του μεγάλου Βασιλείου, γράφει επιστολήν προς φίλον, όστις τον ηρώτησε, αν χρεωστή ο χριστιανός να υπάγη εις τα Ιεροσόλυμα […] Εις όλην ταύτην την επιστολήν λαλεί περί άλλων σημείων της εκεί παρουσίας του Χριστού, ενεργηθέντων εις τον καιρόν των Αποστόλων, περί δε του αγίου φωτός δεν λέγει τίποτε. Πώς σε φαίνεται τούτο;
Φ. Παράξενον. […]
Φ. Πότε λοιπόν ήρχισε να φαίνεται ως εις τον τάφον του Χριστού;
Κ. Κατά την ενάτην εκατονταετηρίδα.
Φ. Τις πρώτος από τους αγιοταφίτας το ωνόμασε;
Κ. Δεν ήτον αγιοταφίτης αλλ’ ένας από της Δυτικής Εκκλησίας τους Μοναχούς.
Φ. Α! Α! Α!
Κ. Εις τι απορείς, και τι θαυμάζεις;
Φ. Μ’ έκαμες να υποπτεύωμαι, μη μας έπλασαν το θαύμα οι Δυτικοί, επειδή και πρώτοι το ωνόμασαν.»
Μια απροσδόκητη εμφάνιση της διαλεκτικής. Σκέψεις του Νίκου Χατζηνικολάου πάνω σε ένα σχέδιο του Ανρί Φοσιγιόν. «Η κίνηση απ’ το ένα άκρο στο άλλο, το πήγαινε-έλα της σκέψης, με μια πρώτη ματιά μοιάζει μηχανικό. Είναι όμως; Στο κάτω-κάτω, η διαλεκτική δεν κάνει απρόβλεπτα άλματα κατά το διάστημα που εργάζεται για να φέρει στην επιφάνεια την αλήθεια; Κι εδώ, στη σύλληψη του Φοσιγιόν, δεν αντιπαρατίθεται σιωπηρά στη σισύφεια καταδίκη τής αέναης επανάληψης; Στην εργασία χωρίς αποτέλεσμα; Χωρίς έργο; Ο ακροβάτης, αντίθετα, παράγει έργο: είναι το θέαμα που μαζεύτηκαν να δουν στο τσίρκο οι θεατές και το κοιτάζουν άφωνοι να συντελείται στον αέρα μπροστά στα μάτια τους. Τι πιο απελευθερωμένο απ’ τη ρουτίνα της μονοδιάστατης σκέψης, από τούτη την κίνηση στο φως, κάτω απ’ το φως, μέσα στο φως, χωρίς εγγυήσεις και δίχτυ ασφαλείας;»
AΡΧΕΙΟ ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ 2010- 8.5.2016 