Oι οχτώ λόγοι της νίκης του Όχι

του Ντέμιαν Μακ Κον Ούλαντ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Με τον εξαιρετικά πυκνό πολιτικό χρόνο που διανύουμε το δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής μοιάζει ήδη πολύ καιρό πίσω — κι ας απέχουμε μόλις μία εβδομάδα. Ωστόσο, επειδή αποτελεί πολιτικό γεγονός πρώτης τάξης, που στην πορεία αυτονομήθηκε δημιουργώντας νέους συσχετισμούς, διαιρέσεις και ενότητες, αξίζει να σταθούμε σε αυτό. Επί τροχάδην σημειώνουμε (μια που έχει επισημανθεί σε αρκετά άρθρα) ότι το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου ήταν πιο ταξικά πολωμένη αναμέτρηση της μεταπολίτευσης (αρκεί μια ενδεικτική ματιά στο 85% του Ναι στην Εκάλη και το 76 του Όχι στο Πέραμα). Επίσης, το Όχι είχε ηλικιακά χαρακτηριστικά (στις ηλικίες 18-24 πήρε 85%, ενώ στις ηλικίες 25-34 κέρδισε το 72%, σύμφωνα με την έρευνα της public issue), αλλά και αναγόταν σε μια προοδευτική-πανδημοκρατική (και πρώην πασοκική) παράδοση, αν δούμε τα ποσοστά της Κρήτης (και ιδίως το 74% του Όχι του Νομού Χανίων). Δημοσιεύουμε σήμερα το άρθρο του Damian Mac Con Uladh που επισημαίνει τους πολιτικούς και επικοινωνιακούς λόγους της νίκης του Όχι.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Οι οχτώ βασικότεροι λόγοι, για τους οποίους υπερίσχυσε το Όχι στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής:

1. Ο Αλέξης Τσίπρας

Αθήνα, 3.7.2015. Φωτογραφία του Δημήτρη Παρθύμου/ Demotix/Corbis

Παρά τα πολλά λάθη που έκανε τους τελευταίους μήνες στις συνομιλίες του με τους δανειστές, οι περισσότεροι Έλληνες δεν θεωρούν τον Αλέξη Τσίπρα και την κυβέρνησή του ως υπεύθυνους για τα προβλήματα της Ελλάδας. Ενώ η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων και το κλείσιμο των τραπεζών έπεσαν σαν κεραυνός εν αιθρία, οι προηγούμενες κυβερνήσεις θεωρούνται οι κύριες υπεύθυνες, με την υπογραφή προγραμμάτων διάσωσης που είχαν καταστροφικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Οι ψηφοφόροι αντιμετωπίζουν τον Τσίπρα σαν την μόνη τους ελπίδα ότι τα πράγματα δεν θα γίνουν χειρότερα. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, διακήρυσσε με κάθε τρόπο ότι μια νίκη του Όχι θα τον έφερνε σε καλύτερη διαπραγματευτική θέση, παρά τις προειδοποιήσεις των άλλων ότι αυτό αποτελεί απλώς ψευδαίσθηση.

2. Η εκστρατεία του Ναι

Κατά τη διάρκεια της μιας βδομάδας που κράτησε η εκστρατεία για το δημοψήφισμα, η πλευρά του Ναι αντιμετώπισε ένα εμφανές πρόβλημα: οι ψηφοφόροι θεωρούσαν ότι οι θεσμοί υπέρ των οποίων μαχόταν αυτή η πλευρά –η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη– είχαν την πρόθεση να φορτώσουν με περισσότερη λιτότητα τη χώρα. Η διαδεδομένη αντίληψη ήταν ότι η πλευρά του Ναι εκπροσωπούσε αυτούς που πλήττονταν λιγότερο από τις προτάσεις των δανειστών, εντύπωση που ενισχύθηκε από τους εύπορους υποστηρικτές που εμφανίστηκαν στην τελευταία συγκέντρωση του Ναι την Παρασκευή. Από την εκστρατεία του Ναι έλειπε η ηγεσία και η σαφής εστίαση. Η απόφαση του Κώστα Καραμανλή να σπάσει έξι χρόνια σιωπής, καλώντας τους Έλληνες να ψηφίσουν Ναι, επίσης δεν πρόσφερε τίποτα.

3. Απόρριψη προτάσεων

Ενώ οι δανειστές της χώρας άφηναν να περνούν οι μήνες λέγοντας στην ελληνική κυβέρνηση ότι έχει τη δυνατότητα να χειριστεί με «ευελιξία» στο πρόγραμμα διάσωσης, προτείνοντας εναλλακτικά μέτρα, αρκεί να είχαν τις ίδια οικονομικές επιπτώσεις, όταν η Αθήνα υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις σχεδόν όλες απορρίφθηκαν. Το έγγραφο (word) με τον κατάλογο των μέτρων επέστρεψε στην Αθήνα, γεμάτο διορθώσεις (track changes). Αυτό έκανε πολλούς στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων και επικριτών της κυβέρνησης, να αναρωτιούνται αν επρόκειτο για μια προσπάθεια των δανειστών να ρίξουν την κυβέρνηση συνασπισμού. Όπως σχολίασε ο αναλυτής Nίκος Μαλκουτζής φαίνεται ότι ο Τσίπρας «ήταν ελεύθερος να πάρει όποιο μέτρο που ήθελε, αρκεί αυτό να ήταν ένα από τα μέτρα των δανειστών». 

4. ΦΠΑ

Οι περισσότεροι Έλληνες πιστεύουν πέντε χρόνια λιτότητας έχουν αποδεκατίσει την οικονομία και την κοινωνία, και ότι η χώρα χρειάζεται ανάπτυξη για να μπορέσει κάποια στιγμή να σταθεί ξανά στα πόδια της. Κατά τις πρόσφατες διαπραγματεύσεις, η επιμονή των πιστωτών ο ΦΠΑ στον τομέα των ξενοδοχείων να αυξηθεί από 6,5 % στο 23% και η κατάργηση της έκπτωσης του ΦΠΑ σε ορισμένα νησιά, εξόργισε την τουριστική βιομηχανία της χώρας, πυλώνα της οικονομίας, και περιγράφηκε ως πολιτική αυτοκτονίας. Οι Έλληνες φοβούνται ότι, αντί για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας, το μόνο που θα καταφέρει ένα τέτοιο μέτρο είναι να στείλει τους τουρίστες σε γειτονικές χώρες, όπου τα ποσοστά του ΦΠΑ είναι πολύ χαμηλότερα.

5. Η έκθεση του ΔΝΤ

Την Πέμπτη, λίγες μόλις ημέρες πριν από το δημοψήφισμα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δημοσίευσε μια έκθεση η οποία έλεγε ότι τα δημόσια οικονομικά στην Ελλάδα δεν θα ήταν βιώσιμα χωρίς σημαντική ελάφρυνση του χρέους, η οποία ενδεχομένως να περιλαμβάνει και διαγραφή, εκ μέρους των Ευρωπαίων εταίρων, των εγγυημένων από τους φορολογούμενους δανείων. Η έκθεση δεν μπορούσε να εμφανιστεί σε καλύτερη στιγμή για την ελληνική κυβέρνηση, με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να την επικαλείται στο τελευταίο τηλεοπτικό του διάγγελμα προς τους ψηφοφόρους, ως δικαίωση της θέσης του για ελάφρυνση του χρέους. Αργότερα, προέκυψε ότι οι εκπρόσωποι ορισμένων χωρών της ευρωζώνης προσπάθησαν να καθυστερήσουν τη δημοσίευση της έκθεσης, φοβούμενοι ότι θα αποδειχθεί ζωτικής σημασίας που θα έγερνε την πλάστιγγα υπέρ του Όχι.

6. Η συγκέντρωση της Παρασκευής

Τις εβδομάδες πριν από την ξαφνική ανακοίνωση του δημοψηφίσματος, η Πλατεία Συντάγματος είχε γίνει ο τόπος διαδοχικών επιτυχημένων συγκεντρώσεων, όπου οι πολίτες διαδήλωναν την υποστήριξη ή την αντίθεσή τους για τη στάση της κυβέρνησης έναντι των δανειστών. Έπειτα από κάθε συγκέντρωση ακολουθούσαν διαμάχες για το ποια ήταν μεγαλύτερη. Ενώ τα δελτία ειδήσεων των ιδιωτικών καναλιών παρείχαν πολύ μεγαλύτερη κάλυψη στα συλλαλητήρια του Ναι, η τεράστια τελευταία συγκέντρωση του Όχι ήταν αδύνατο να παραβλεφθεί. Καθώς σε αυτήν εμφανίστηκαν κάποια από τα μεγαλύτερα ονόματα του καλλιτεχνικού χώρου της χώρας ήταν περισσότερο μια γιορτή παρά διαδήλωση και μετέφερε το μήνυμα ότι το Όχι ήταν πολύ πιο μπροστά από ό,τι έδειχναν οι δημοσκοπήσεις. 

7. Η κάλυψη των ΜΜΕ

Κατά τη διάρκεια της σύντομης εκστρατείας για το δημοψήφισμα, τα τηλεοπτικά κανάλια κατηγορήθηκαν για κραυγαλέα μεροληψία υπέρ της καμπάνιας του Ναι. Η συγκέντρωση της Τρίτης υπέρ του Ναι έλαβε 47 λεπτά κάλυψης στα βραδινά δελτία ειδήσεων, σε σύγκριση με τα μόλις οκτώ λεπτά για τη συγκέντρωση υπέρ του Όχι. Μόνο η ΕΡΤ κράτησε τις ισορροπίες στην κάλυψη. Ακριβώς όπως και οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί, οι εφημερίδες τάχθηκαν ανοιχτά υπέρ του Ναι. Επιπλέον, παρά την απαγόρευση των πολιτικών συζητήσεων την ημέρα πριν από την ψηφοφορία, ο ΣΚΑΪ φιλοξενούσε στο στούντιο συζητήσεις με καλεσμένους αποκλειστικά από το στρατόπεδο του Ναι. Η προσπάθεια αυτή των μέσων μαζικής ενημέρωσης απέτυχε παταγωδώς, και για πολλούς ψηφοφόρους αυτός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που ψήφισαν Όχι.

8. Η ισχύς του Όχι

Παρά το εγγενώς αρνητικό του νόημα, το OXI για πολλούς Έλληνες έχει μια εξαιρετικά θετική χροιά που συμβολίζει την εθνική υπερηφάνεια και την ανυπακοή σε ένα δεδομένο πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο. Πράγματι, τα παιδιά από μικρά διδάσκονται γι’ αυτή τη λέξη στο σχολείο, μαθαίνουν για την ιστορική της σημασία καθώς παρελαύνουν με ελληνικές σημαίες στις ετήσιες σχολικές παρελάσεις της 28^ης Οκτωβρίου τιμώντας το Όχι του 1940. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του δημοψηφίσματος, η κυβέρνηση επικαλέστηκε αυτό το ιστορικό Όχι ως την καλύτερη απάντηση στα νέα «τελεσίγραφα» που αντιμετωπίζει η χώρα. «Οι Έλληνες, πολλές φορές κατά τη διάρκεια της Ιστορίας, αποδεδειγμένα, έχουν δείξει ότι ξέρουν πώς να απορρίπτουν τελεσίγραφα… Το Όχι μας θα γράψει ιστορία», είπε ο Αλέξης Τσίπρας στην τελευταία συγκέντρωση, στο Σύνταγμα, την περασμένη Παρασκευή. 

O Damian Mac Con Uladh είναι δημοσιογράφος, ανταποκριτής των «Irish Times» για την Ελλάδα, όπου ζει από το 2004. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στους «Irish Times», στις 6.7.2015 και αναδημοσιεύθηκε στο ΑnalyzeGreece!