Κείμενα των: Γιάννη Χαμηλάκη, Δημήτρη Αρβανιτάκη, Σπύρου Ι. Ασδραχά, Ελευθερίας Παπουτσάκη, Νίκου Κουραχάνη, Μαρτίν Λαφόργκε, Βαγγέλη Καραμανωλάκη, Νίκου Χατζηνικολάου, Βασίλη Κρεμμυδά
Camille Bombois – In the bar
Τα μελλοντικά ερείπια της ΕΕ. Το κέντρο εγκλεισμού στη Μόρια. Ο αρχαιολόγος Γιάννης Χαμηλάκης επισκέφθηκε το κέντρο κράτησης στη Μόρια, καθώς βρέθηκε στη Λέσβο για τους Αρχαιολογικούς Διαλόγους: «Δύο εργάτες ανεβασμένοι σε σκάλα ενίσχυαν το παλιό αγκαθωτό σύρμα στην κορυφή του φράχτη με ολοκαίνουργιο σύρμα με λεπίδες. Σταματήσαμε για να βγάλουμε φωτογραφίες (που επισήμως, απαγορεύονται), και καθώς έβγαινα από το αυτοκίνητο πάτησα κάτι μαλακό: ένα παιδικό παιχνίδι, ένα λούτρινο κουνελάκι με ανοιχτές αγκάλες.[…] Η εναρκτήρια oλομέλειά μας στο συνέδριο είχε τίτλο “Η αρχαιολογία της βίαιης μετανάστευσης». Έξω από τις αίθουσες του συνεδρίου μας, στο νησί είναι γεμάτο από διάσπαρτα υλικά ίχνη των συνοριακών διαβάσεων: βάρκες, μερικές κατεστραμμένες ή ναυαγισμένες κοντά στις ακτές. Σωσίβια αμφίβολης ποιότητας, παπούτσια, ρούχα, μικρά προσωπικά αντικείμενα, τα απομεινάρια των αυτοσχέδιων καταυλισμών αλληλεγγύης. Όλα αυτά ο ελληνικός αρχαιολογικός νόμος δεν τα αναγνωρίζει ως αρχαιολογικά κατάλοιπα, άξια διατήρησης. Και όμως, είναι ισχυρά βιογραφικά αντικείμενα που αξίζουν προσοχής και μελέτης. Μερικά έχουν ήδη ανακυκλωθεί, άλλα πεταχτεί ή καταστραφεί. […] Χρειάζεται επειγόντως μια λεπτομερής και συστηματική αρχαιολογία της σύγχρονης μετανάστευσης στην περιοχή της Μεσογείου. Όπως μας υπενθυμίζει και το βάρβαρο συγκρότημα της Μόριας, η «Ευρώπη-Φρούριο» παράγει επίσης τα ίδια τα μελλοντικά ερείπιά της. (μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης)
Ο Κάλβος δεν ήταν μόνο ποιητής και δεν ήταν μόνο Έλληνας. Συνέντευξη του Δημήτρη Αρβανιτάκη με την ευκαιρία της έκδοσης της «Αλληλογραφίας» του Α. Κάλβου (Μουσείο Μπενάκη, 2014). Μιλάει για τον «Ιταλοέλληνα» λόγιο και ποιητή Κάλβο, τον κόσμο της Επτανήσου, τις έννοιες της πατρίδας, του λόγιου, του διανοούμενου. «Ο Κάλβος δεν είναι μόνο ποιητής, και οπωσδήποτε δεν είναι μόνο Έλληνας ποιητής. Άποψή μου είναι ότι ανήκει σε μια κατηγορία λογίων, οι οποίοι σε κείνη ακριβώς την χρονική περίοδο αρχίζουν να αποκτούν ορισμένα καινούρια χαρακτηριστικά. Από τον λόγιο, ο οποίος κατά βάση ήταν προσδεμένος είτε στην Εκκλησία είτε σε μια ηγεμονική αυλή, στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, στη Γαλλία και στην Ιταλία, μεταβαίνουμε σταδιακά στον διανοούμενο. Ο λόγιος που μεταμορφώνεται σε διανοούμενο δεν είναι πια ο «ποιητής-τζιτζίκι», ο αυλικός, ο εγκωμιαστής· είναι ο μάχιμος ποιητής. […] Ο Κάλβος εντάσσεται σε αυτήν την κατηγορία. Θέλησε να εκφραστεί, ασχέτως αν το έφερε η ζωή του να τα πετύχει όλα αυτά ή όχι, σε διάφορα επίπεδα. […] Για να γυρίσουμε, λοιπόν, στην ποίησή του. Αν λάβουμε όλα αυτά υπ’ όψιν, γιατί αν δεν τα λάβουμε παραχαράσσουμε το πρόσωπό του, ίσως μπορούμε να διατυπώσουμε μία υπόθεση εργασίας. Ποια είναι αυτή; Περισσότερο κι από «ποιητής του έθνους», δηλαδή της εποχής της επιβεβαίωσης του έθνους ως πυξίδα της ιστορίας, ο Κάλβος ίσως είναι «ποιητής της ελευθερίας», εννοώ δηλαδή, της εποχής του αιτήματος της γενικής ελευθερίας, ένας ποιητής της εποχής του Διαφωτισμού. Είναι διαφορετικά αυτά τα πράγματα.»
Δεν αρκεί να εξηγήσουμε την παιδεία· το αιτούμενο είναι να την αλλάξουμε. Σκέψεις του Σπύρου Ι. Ασδραχά με αφορμή τη συζητούμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση (όπως προέκυψαν στις συναντήσεις της Πέμπτης, σπίτι του, με τον Νίκο Θεοτοκά και την Ελευθερία Παπουτσάκη):
«Ο σκοπός της ή θα είναι ατομοκεντρικός ή, επιτρέψτε μου το νεολογισμό, συλλογικότροπος. Εξυπακούεται ότι ο κόσμος στον οποίο ανήκω επιβάλλει τον δεύτερο. […] Οιαδήποτε διόρθωση, μεταρρύθμιση ή αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα προϋποθέτει εθνική ανεξαρτησία, δηλαδή όχι παρέμβαση των ουσιαστικών εξουσιαστών της χώρας, που φέρονται με το όνομα δανειστές, τρόικα, κουαρτέτο, ΔΝΤ και τα συναφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει πρώτα να ανατραπεί η εξάρτηση για να προχωρήσουν ορισμένα πράγματα. Τούτο σημαίνει, όμως, ότι τα πράγματα πρέπει να λέγονται. Κάποτε να γίνει συνείδηση ότι αρχίζουν να αλλάζουν τα όρια ανάμεσα στο εθνικό και στο ταξικό. Ίσως παρατηρήσει κανείς ότι ένιες από τις προτάσεις και τις σκέψεις που εμπνέονται από εξωελλαδικά παραδείγματα έχουν πια αλλάξει στα τελευταία νεοφιλελεύθερα χρόνια και στις χώρες προέλευσης. […] Να δειχθεί ότι εκείνο που θέλουμε ταυτίζεται με την εθνική αυθυποστασία. Χωρίς τούτο να σημαίνει ότι προτείνω έναν ερμητικό εθνοκεντρισμό. Ο συγκερασμός που υποφώσκει στις γενικολογίες που εξεστόμισα ενέχει προφανώς ένα συμβιβασμό. Ωστόσο πρέπει να ανακαλέσω μια ρήση ενός δασκάλου, συμπατριώτη και φίλου μου, του Νίκου Σβορώνου «ο συμβιβασμός να μην καταλήγει σε καθυποταγή», όπως το έλεγε στα γαλλικά: το κομπρομί να μη γίνεται κομπρομισιόν. Νομίζω ότι το δημοτικό θα πρέπει να παραμείνει εξάχρονο, όπως είναι τώρα. Θα έλεγα, όμως, ότι πρέπει να καταργηθεί η διάκριση ανάμεσα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Τα τέσσερα πρώτα χρόνια μετά το δημοτικό θα έχουν ένα διδακτικό περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να διασαφηνιστεί κάποια άλλη στιγμή, και τα δύο τελευταία χρόνια θα είναι οι ακροτελεύτιες τάξεις με γνωστικά αντικείμενα διακρινόμενα, δηλαδή συγκεκριμένες μαθήσεις που θα καταλήξουν στα αντίστοιχα πανεπιστημιακά, γνωστικά πεδία. Η υποχρεωτική εκπαίδευση θα αρχίζει από το νηπιαγωγείο και θα τελειώνει στο ξεκίνημα των δύο ακροτελεύτιων τάξεων». (επιμέλεια: Ελευθερία Παπουτσάκη).
Αντισπισισμός: μια οικολογική προσέγγιση της κοινωνικής πολιτικής. Γράφει ο Νίκος Κουραχάνης: «Πως είναι όμως δυνατόν φιλελεύθερες αστικές δημοκρατίες, απαλλαγμένες από μεταφυσικές ιδεοληψίες και προτάσσοντας το επιχείρημα της πολιτισμένης διαβίωσης βασισμένης στην ανεκτικότητα και την αποδοχή του άλλου, να αποσιωπούν μορφές κυνικού βασανισμού; Μέχρι σήμερα, ελάχιστες παρεμβάσεις σημειώθηκαν που τηρούνται, από ελάχιστους, ελάχιστα. Μια από αυτές ήταν η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων του 1978 στο Παρίσι. Διαχρονικά δεν εφαρμόζεται. Η Ελλάδα βρίσκεται έτη φωτός πίσω, με εξαίρεση μειοψηφικές πρωτοβουλίες που ξεπηδούν κυρίως από το κίνημα του οικοαναρχισμού. Μια κοινωνία που εθελοτυφλεί στα δεινά και στα βασανιστήρια που προξενεί στα έμβια όντα είναι μια κοινωνία που δεν μπορεί να εφαρμόσει την κοινωνική πολιτική της χειραφέτησης, της ελευθερίας, της οικουμενικής –μη ανθρωποκεντρικής– ευημερίας. Είναι μια κοινωνία, στην κοινωνική πολιτική της οποίας η αναδιανεμητική επίδραση θα διαβρώνεται ολοένα και περισσότερο, εγκαταλείποντας τα ισχνά πρότυπα ανθρωποκεντρικής ισότητας που προσέγγισε μεταπολεμικά».
Από τη Λαμπεντούζα στη Λέσβο: η πολιτική στρατηγική του Πάπα, του Μαρτιν Λαφοργκε. «Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Βενέδικτο (2005-2013) που εστίασε τη δράση του στο ιστορικό «κέντρο» του καθολικισμού (την Ευρώπη) φροντίζοντας –χωρίς επιτυχία– να πολεμήσει τον πολιτισμικό σχετικισμό και την εκκοσμίκευση της κοινωνίας, ο Φραγκίσκος επικεντρώνει τις μεγαλύτερες προσπάθειές του «στην περιφέρεια της περιφέρειας» όπου ο νεοφιλελευθερισμός είχε τα πιο καταστροφικά αποτελέσματα. Ας θυμηθούμε την πρώτη επίσκεψη του Πάπα εκτός Ρώμης: πήγε στη Λαμπεντούζα, άλλο ένα νησί –όπως και η Λέσβος– με υψηλό συμβολισμό καθώς το τελευταίο διάστημα έχουν καταφτάσει εκεί χιλιάδες αφρικανοί μετανάστες. Εκείνη η επίσκεψη σφράγισε την αρχή της κοινωνικής ατζέντας του Φραγκίσκου, η οποία στο εξής θα είχε στο επίκεντρό της τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και γενικά τους αποκλεισμένους. Στις θρησκευτικές επισκέψεις του έδωσε προτεραιότητα στη Λατινική Αμερική (και μάλιστα στην «περιφέρειά» της: το Εκουαδόρ, τη Βολιβία, την Παραγουάη και τις πιο φτωχές περιοχές του Μεξικού), στην Αφρική (Κένυα, Ουγκάντα και Κεντροαφρικανική Δημοκρατία) και στην Ασία (Φιλιππίνες, Σρι Λάνκα, Κορέα). Η ομιλία του στη Σάντα Κρουζ ντε λα Σιέρρα της Βολιβίας ενώπιον εκπροσώπων των κοινωνικών κινημάτων, τον Ιούλιο του 2015, ερμηνεύτηκε από τμήματα της λατινοαμερικανικής Αριστεράς ως ένα ξεκάθαρο πολιτικό μανιφέστο που συνοψίζεται στο τρίπτυχο «γη, στέγη, εργασία»». (μετάφραση: Μαρία Δαμηλάκου)
Γκούναρ Χέρινγκ, ιστορικός και πολίτης. Η δράση του στη Γερμανία κατά της Χούντας. Το κείμενο που εκφώνησε ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης στην τελετή απονομής του βραβείου για μεταπτυχιακή εργασία που θέσπισε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη μνήμη του Gunnar Hering. «Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, 28 Νοεμβρίου 1969. Ο τριανταπεντάχρονος επιστημονικός βοηθός στην Ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης, Γκούναρ Χέρινγκ, με δήλωσή του στα μέσα ενημέρωσης ανακοίνωνε ότι ξεκινάει απεργία πείνας. Στόχος του ήταν να πιέσει την κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Γερμανίας να ψηφίσει υπέρ της προσφυγής που είχαν καταθέσει τέσσερις χώρες (Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Ολλανδία), εναντίον της ελληνικής χούντας στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Οι τέσσερις κυβερνήσεις ζητούσαν την καταδίκη της Ελλάδας και την αποπομπή της από το Συμβούλιο για τους βασανισμούς κρατουμένων και την κατάφωρη παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Η κίνηση του Χέρινγκ ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική ενέργεια, με έντονο πραγματικό και συμβολικό βάρος, η οποία συμπύκνωνε, τρόπον τινά, τον αγώνα χιλιάδων ανθρώπων, εντός και εκτός Ελλάδας, εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος. […]Εκτός όμως από τη νόμιμη διαμαρτυρία ο Χέρινγκ προχώρησε και σε άλλες ενέργειες ασυνήθιστες για έναν ακαδημαϊκό. Επέστρεψε παράνομα στην Ελλάδα, αμέσως μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, προκειμένου να διεξάγει έρευνα και να συντάξει εκθέσεις αναφορικά με τις συνθήκες κράτησης των πολιτικών κρατουμένων για λογαριασμό της Διεθνούς Αμνηστίας. Στο ταξίδι του αυτό, σύμφωνα με τις πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στις γερμανικές εφημερίδες, γύρισε δυο μικρά φιλμ, σε συνεργασία με έναν ρεπόρτερ, στα οποία περιλαμβάνονταν μαρτυρίες πολιτικών κρατουμένων που είχαν απελευθερωθεί ή βρίσκονταν στις φυλακές».
Καταδίκες σε θάνατο, του Νίκου Χατζηνικολάου. «Από τον Βικτόρ Ουγκώ στον Ζαν Ζενέ και στον Ρομπέρ Μπαντεντέρ η θανατική ποινή έχει καταδικαστεί με λόγια και επιχειρήματα που κανένας απολογητής της δεν μπόρεσε ποτέ να πλησιάσει σε πειστικότητα. Η δική μας Ευρώπη είναι και αυτό. Ο απόλυτος σεβασμός της ανθρώπινης ζωής χωρίς εξαιρέσεις και υπολογισμούς. Φτάσαμε στο σημείο όπου πρέπει να ξεκινήσουμε νέους αγώνες για την υπεράσπισή της. Σε όλα τα επίπεδα. Με όλους τους τρόπους. Δεν είναι μόνο το Αιγαίο όπου στα νερά του παίζονται στη ρουλέτα ανθρώπινες ζωές, αφήνοντας την Τύχη να εκτελέσει τους πιο αδύναμους. Οι οπαδοί των δυνάμεων που ηττήθηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αμφισβητούν πλέον ανοιχτά τη δημοκρατική νομιμότητα. Από διαφορετικά σημεία και με κάθε αφορμή. Βαθμιαία πυκνώνουν τις γραμμές του ρεύματος που εκπροσωπούν. Οι ευρωπαϊκές αξίες δοκιμάζονται. Μια ιστορική-κοινωνική πραγματικότητα κινδυνεύει να ανατραπεί, αν οι δημοκρατικοί πολίτες της Ευρώπης δεν θεωρήσουν ότι οφείλουν να την υπερασπιστούν».
Ε. Το παρακράτος. Γράφει ο Βασίλης Κρεμμυδάς στην στήλη του ΠΕΡΑΣΑΝ ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ: «Το παρακράτος, στην εφαρμογή του σχεδίου για αλλαγή της κοινωνίας, έπαιξε ρόλο πρωταρχικό. Τι ήταν το παρακράτος; Ήταν ένοπλες ομάδες ακροδεξιών, που είχαν συγκροτηθεί από πρώην χίτες, ταγματασφαλίτες, μαυραγορίτες, ποικίλους λωποδύτες και νεότερους όμοιους που δρούσαν παράλληλα με τα επίσημα δεξιά κόμματα και, εν γνώσει τους, εκπαιδεύονταν σε στρατόπεδα από αξιωματικούς και συνεργάζονταν στενά με την Αστυνομία, κυρίως με τη Χωροφυλακή· δρούσαν παράλληλα και ανεξέλεγκτα. Ας δούμε όμως το σχέδιο αλλαγής των κοινωνικών σχέσεων, το οποίο είχε δύο σκέλη. Το ένα ήταν η αντιπαροχή και η οριζόντια ιδιοκτησία, και το άλλο τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Τελικός στόχος: η μετατροπή ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων σε μικροαστικές μάζες, αποκομμένες από ό,τι αριστερό».
AΡΧΕΙΟ ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ 2010- 8.5.2016 