Ήσουν από τη στόφα εκείνη που είναι φτιαγμένα τα όνειρα

Ο μονάκριβός μας φίλος Σταύρος Κωνσταντακόπουλος-2

του Νίκου Θεοτοκά

Σύντροφε και φίλε ακριβέ, αγορίνα μας, για να σε πω με τα δικά σου λόγια. Ποιος θα το ’λεγε, εσύ ο Σταύρος αυτοπροσώπως, να βρίσκεσαι στη μέση μιας σύναξης των φίλων, των συ­ντρόφων και των μαθητών σου, δίχως να μιλάς και να χειρο­νομείς, δίχως να μπορείς καν ν’ αποκριθείς στην επίκληση του ονόματός σου, δίχως να κοροϊδεύεις και ν’ αυτοσαρκάζεσαι.

Με την αγαπημένη του βαφτιστήρα, Σοφία

Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, απ’ τη σιωπή σου και μόνο, ότι μας άφησες για πάντα και, ήδη, μετριόμαστε με την απου­σία σου. Θα μας συντροφεύει, όμως, η ανάμνηση της πληθωρικά γειωμένης στον κόσμο παρουσίας σου, η θύμηση των φτερω­τών σου λόγων, η απερίγραπτη ένταση της φωνής σου και το τσαλάκωμα στην τεράστια και ατσούμπαλη αγκαλιά σου. Πλάι σ’ αυτά, που είναι πια μνήμες, μας μένει να διαχειρι­στούμε την κληρονομιά των γραπτών που μας άφησες. Οι λέξεις σου, καρφωμένες μία-μία στο χαρτί, όπως το λέει ο ποιητής, θα τρέφουν, με τη δύναμη του επιχειρήματος και της αναφοράς στο έλλογο πράττειν, ένα μέλλον που θα ξεπεράσει σε διάρκεια και τον δικό μας βίο.

Παιδί μιας οικογένειας ματωμένης στον Εμφύλιο, διάλε­ξες να είσαι, από τα πρώτα βήματα της ενήλικης ζωής σου, στρατευμένος στη δύσκολη υπόθεση της κομμουνιστικής ανανέωσης, στην απομάγευση των ιδεολογιών, στις περιπέτειες του δημοκρατικού σοσιαλισμού, στη δίνη, τις εξάρσεις, τις αντιφάσεις αλλά και τις διαψεύσεις των σύγχρονων κινημάτων κοινωνικής απελευθέρωσης.

Τα πολλά-πολλά χρόνια που σε ξέρω, είχες την ακριβή, τη μαγική ικανότητα να αναζητάς, να ψάχνεις και να βρίσκεις τα καλά των ανθρώπων γύρω σου, ν’ ακουμπάς σ’ αυτά, να συν­θέτεις, να ενώνεις, να συμφιλιώνεις όποιες και όσους μπορούν να σταθούν με το μέρος μιας ιστορικά ζητούμενης, και πάντα ανεύρετης και πάντα πλησίας ελευθερίας και δικαιοσύνης, μιας έλλογης και διαρκώς ανανεούμενης αξίωσης για χειρα­φέτηση και για ελευθερία.

Έγινες ο διανοούμενος που δεν βολεύεται με τα παραδο­μένα, που καταβροχθίζει βουλιμικά ιδέες και θεωρίες, που πα­ράγει, με επιστημονική αυστηρότητα και πειθαρχία, ασεβείς και γενναίους τρόπους ανανέωσης των διανοητικών μας εργα­λείων. Κι έγινες ο επαναστάτης που ψάχνει, βρίσκει, πείθει και οργα­νώνει τους ανθρώπους. Θυμήσου πώς το έλεγε ο Άγγελος για τον Μίμη τον Δεσποτίδη.

Κατάφερες να μας εγκαταλείψεις, Σταύρο μας, την ώρα της επιστημονικής και διανοητικής σου ολοκλήρωσης. Την ώρα που έχουμε, όσο ποτέ, ανάγκη από τη συνεισφορά σου στα κοινά και την ωριμότητα του λόγου σου. Κι έτσι, βρεθή­καμε εδώ, σήμερα, στο ξόδι σου φίλοι και φίλες από τα φοιτητικά χρόνια του ’70 στην Πάντειο και του ’80 στο Παρίσι, συντρόφισσες και σύντροφοι μιας ζωής, φοιτητές και φοιτήτριες, συναδέλφισσες και συνάδελφοι από το Πανεπι­στήμιο Κρήτης και το Πάντειο. Άνθρωποι του Πολίτη, της Αυγής, της Εποχής.

Για τους συναδέλφους, τους συντρόφους και τους φίλους σου υπήρξες η έμπνευση και το φωτογόνι, που κράτησε και κρατά ζωντανή εκείνη τη φλογίτσα απ’ όπου ξεπηδάει το καινούριο.

Μ’ αυτά, νοιώθω πως πρέπει να σταθώ, ειδικά στους φοιτητές σου, τα καμάρια σου. Η ευρυμάθεια και η βαθειά σου μόρφωση, το καλαμπού­ρι και η ευγενής σου αθυροστομία, η αγάπη και η έγνοια για τους άλλους, ο ενδελεχής σχεδιασμός μαθημάτων ανοιχτών στις τυχαιότητες και τις προκλήσεις, όλα αυτά, Σταύρο μας, σε έκαναν έναν δάσκαλο πολύτιμο και σπάνιο. Νοιώθω, μι­λώντας με τους παλιούς και τους νέους φοιτητές σου, ότι ο χαμός σου έχει φτιάξει ένα βουβό και σπαρακτικό πένθος. Έτσι που το έφεραν τα πράγματα, δεν μπορώ, σ’ αυτόν εδώ τον χώρο και σ’ αυτήν εδώ την περίσταση να χρησιμοποιήσω τα δικά σου λόγια, που θα έφερναν το ξέσπασμα του γέλιου, αποδραματοποιώντας ακόμα και τον θάνατο. Ακόμα και τον δικό σου θάνατο.

Πέρα από την πυκνή επιστημονική σου αρθρογραφία και τις αμέτρητες πανεπιστημιακές και άλλες διαλέξεις, μας άφη­σες δύο μεγάλα έργα αναφοράς: Το πρώτο για την κυβερνώσα τάξη κατά τη λεγόμενη «μακιαβελική παράδοση» και το δεύ­τερο για τον ατομικισμό, την επανάσταση και τη σημοκρατία στην πολιτική θεωρία του Αλεξίς ντε Τοκβίλ. Κάπου στον υπολογιστή σου, στις σημειώσεις αλλά και στις παρεμβάσεις του, βρίσκονται, νομίζω, κι οι ψηφίδες του υπό διαμόρφωση βιβλίου του με θέμα «Νεοφιλελευθερισμός και Δημοκρατία». Θα χρειαστεί να τις αναζητήσουμε. Κι αν τις βρούμε, θα πάρουν ελπίζω, τον δρόμο προς τους αναγνώστες, τους ομότεχνους και τους μαθητές σου, που τις περιμένουν.

Να σου το πω λίγο άτεχνα, Σταύρο μας, τσαλακώνοντας εκεί­να τα όμορφα λόγια του Πρόσπερο:

Ήσουν από τη στόφα εκείνη που είναι φτιαγμένα τα όνειρα· και το βιαστικό το πέρασμά σου απ’ τη ζωή μας, ο αιώνιος ύπνος το έχει πια τυλίξει.

Ξέρω ότι η μνήμη σου θα ζεσταίνει τις καρδιές μας στο υπόλοιπο του βίου μας, ότι τα γραπτά σου θα μας δίνουν έλ­λογα κουράγιο κι ότι δεν μπορούμε ν’ αμελήσουμε και να μην πάρουμε μαζί μας λίγο από το ήθος σου, σύντροφε και φίλε ακριβέ, στις εποχές της ξηρασίας. Και θα μας συντροφεύουν τούτες οι κληρονομιές σου, Σταύρο μας, ως την ώρα που θα πιάσουν να μπουμπουκιάζουν οι αμυγδαλιές.

Για να την αλλάξουμε την κοινωνία, θα χρειαστεί να χα­λάσουμε τις βεβαιότητες, ν’ αλλάξουμε τους τρόπους μας και τη ζωή μας, Σταύρο.

Αντίο, ακριβέ μας αδελφέ. Ήδη λείπεις, κι όμως είσαι μαζί μας. Ζεις, κι ωστόσο είσαι νεκρός.